Çevrim içi eğitim ve öğretim 21. yüzyılda en hızlı büyüyen sektörlerden biridir. Dünyanın neresinde olursanız olun, öğrencileriniz nerede olursa olsun eğer bir bilgisayara (tablet, telefon vb. de olabilir) ve internete sahipseniz ders vermeye veya almaya hazırsınız demektir.
Ders almak veya ders vermek için yani öğrenci veya öğretmen bulmak için farklı yollar mevcut. "Çevrim içi ders için nasıl öğrenci veya öğretmen bulunur?" konusuna daha sonraki yazılarımda değineceğim inşallah. Ancak bu yazıda daha çok çevrim içi, canlı ders verenlerin veya vereceklerin dikkat etmesi gereken en önemli psikolojik, sosyal, fiziksel ve içeriksel hususlara değinmeye çalışacağım ve bazı önerilerde bulunacağım.
Eğitim ve öğretimde hızlı öğrenme ve öğrenilenlerin kalıcılığı en önemli kriterlerden biridir. Dolayısıyla öğrenmeyi güçlendirmek ve kalıcılığı sağlamak için sınıf içi ortamlarda olduğu gibi çevrim içi ortamlarda da dikkat edilmesi gereken hususlar mevcut. Motivasyon unsurları, öğrenci sayısı, dijital yeterlikler, dijital araçlar, ders süreleri, ders içerikleri ve öğretim yöntemleri kalıcılık ve sürdürülebilirlik açısından büyük önem taşımaktadır.
Motivasyon
Hem öğretmen hem de öğrenci için öğrenme sürecini güçlendiren en önemli unsur motivasyondur. Bir şeyi öğrenmek istemek veya onu öğrenmek zorunda olmak motive edici unsurlardır ancak unutmayın ki "İstemek, mecburiyetten daha fazla motive edicidir."
Yabancı bir dil öğrendiğinizi veya öğrettiğinizi düşünelim. Derslere başlamadan önce "Neden bu dili öğreniyorum/öğretiyorum?" diye kendinize sorun ve cevapları listeleyin. Bu listeye ara ara göz atın. Gerekli gördüğünüzde bu listeyi güncelleyin.
Öğrencilerin öğrenme gerekçeleri, öğretmeni güdüleyen en önemli unsurlardandır. Dolayısıyla öğrencilerinize, neden bu dili/dersi öğrenmek istediklerini sorun.
Dijital Beceriler
21. yüzyıl bilgi ve teknoloji çağı olduğu için onlarca belki de yüzlerce dijital beceri mevcut. Ancak çevrim içi ortamlarda eğitim ve öğretim gerçekleştiriyorsanız en azından öğretim materyalleri tasarlama, tasarlanan materyalleri kullanma ve öğrenmeyi ölçme araçlarını en iyi şekilde kullanabilmek için gerekli olan dijital becerilerinizi geliştirin. Bunlar yanında özellikle ders esnasında sorun yaşamamak için çevrim içi ders verme, ders alma, dosya paylaşma, ekran paylaşma, ekran resmi alma, beyaz tahta kullanma, dersi kayıt altına alma, kayıt dosyalarını düzenleme ve dönüştürme, öğrencilerle paylaşma gibi teknik işlemleri en iyi şekilde öğrenin.
Öğrencilerin dijital becerilerini de geliştirmeye önem verin. Derslere katılım, materyallere ulaşım, dijital ders araçlarını kullanma gibi konularda bir kılavuz (yazılı veya görsel) hazırlayın ve öğrencilerle paylaşın.
Derslerden önce denemeler yapın, beceremediklerinizi veya bilmediklerinizi bilenlere sorun. Siz de bildiklerinizi başkalarına da öğretin.
Öğretim Yönetim Sistemi (ÖYS) Kullanın
Hem öğretmen hem de öğrenci açısından çevrim içi öğrenmelerde en önemli altyapılardan hatta olmazsa olmazlardan biri olan Öğretim Yönetim Sistemi yazılımlarından birini kullanın.
Öğretim Yönetim Sistemleri (Learning Management System) bir eğitim ve öğretim sürecinin ihtiyaç duyduğu unsurları (çevrim içi ders izlencesi oluşturma, ödevler, sınavlar, ders ve öğrenci takibi, etkinlik ve değerlendirme araçları, raporlar, yetki ve kısıtlamalar, işbirlikçi öğrenme araçları, sosyal öğrenme araçları) barındırır. Daha detaylı bilgi için "ATutor Öğretim Yönetim sistemi ve Özellikleri"ni inceleyebilirsiniz.
Kurumunuza ait bir ÖYS varsa onu kullanın, taleplerinize göre geliştirilmesini sağlayın. Eğer bir ÖYS'ye sahip değilseniz ATutor, Moodle, Edmodo, WP Courseware, TalentLMS gibi hazır sistemleri de kullanabilirsiniz. (Bunlardan bazıları kurulum gerektirir, bazıları üyelik sistemi ile çalışır. Biraz araştırın, sorularınız olursa yorumlar bölümüne yazın.)
Ders İzlencesi Hazırlayın
Hem öğrenci hem de siz hangi gün hangi konuda nasıl ders yapacağınızı, hangi sürede nereden nereye geleceğinizi bilin ve takip edin.
Dersin organizasyonu, yöntemi, süresi ve süreci hakkında bilgiler sunan ders izlencesi öğrenci ile öğretmen arasında bir anlaşma niteliğindedir ve dönemin veya kursun başından sonuna kadar takip edilebilecek özelliklere sahip olmalıdır.
Ders izlencesinde aşağıdaki başlıkların altını kesinlikle doldurun ve bunu dijital ortamda öğrencilerle paylaşın. Mümkünse Öğretim Yönetim Sistemi yapısını, dersleri, ders içeriklerini, sınavları, süreleri buna göre yapılandırın ve tüm süreci çevrimiçi araçlarla takip edin.
•Ders başlığı
•Dersi verecek kişi hakkında bilgi
•Dersin tanımı ve ön koşulları
•Dersin amacı
•Öğretim metotları
•İçerik kapsamı ve hedefler
•Haftalık ders planı
•Kullanılacak kaynaklar listesi
•Önerilen araç ve gereçler listesi
•Ders geçme koşulları
•Ölçme ve değerlendirme yöntemi
Atatürk Üniversitesi Öğretme ve Öğrenme Merkezi tarafından geliştirilen “Ders İzlencesi (Syllabus) Hazırlama Sihirbazı” kullanarak dersinize ait bir ders izlencesi oluşturabilirsiniz.
Öğrenci Sayısı ve Ders Süresi
Çevrim içi ortamlardaki dersler genelde bire bir veya bire çok uygulanmakta. Bire bir derslere göre bire çok (5-6 kişinin olduğu gruplar) derslerin daha faydalı olduğu çeşitli araştırmalarla (özellikle akran öğretimi, sosyal öğrenme yöntemleri açısından) ortaya konmuş durumda.
Bire çok, yani bir öğretmenin ve birden çok öğrencinin olduğu gruplar en fazla kaç kişi olabilir?
Ders işleme yöntemi ve öğrenci etkileşim oranı bu sayının belirlenmesindeki en önemli unsurlardır. Öğrenci etkileşiminin, soru cevapların, her öğrenciye söz verebilme ihtiyacının fazla olduğu dersler için tavsiye edilen öğrenci sayısı 10-12'dir. Eğer 10-12 size az geliyor ise zorunlu durumlarda çıkabileceğiniz sayı fiziksel sınıf ortamındaki sayıdan kesinlikle fazla olmamalıdır. Özellikle yabancı dil öğretimi, matematik, fizik, kimya, müzik, bilgisayar, sınavlara hazırlık gibi çevrim içi derslerde öğrenci sayısının 10'dan fazla olmaması önerilir. Seminer tarzında (30-40-50-60 öğrenciye aynı anda) verilen dersler öğrenmeyi sağlamayacağı gibi, öğrenme ve öğretmedeki en önemli unsur olan motivasyonu da düşürecektir.
Gerekli durumlarda (öğrenmeye ve öğrenciye pozitif katkı sağlayacağını düşündüğünüz durumlarda) öğrencileri çeşitli kriterlere (yaş, seviye, öğrenme amacı, dil, kültür vb.) göre gruplandırmak da faydalı olabilir. Öğrencileri gruplandırmanın avantajları olduğu gibi dezavantajları da mevcuttur. Bu konuda yapılan araştırmaları inceleyin...
Bir ders saati kaç dakika olabilir?
Bir ders saati süresinin fiziksel sınıf ortamında olduğu gibi 45 dakika ilâ 1 saat arasında olması önerilir. Zorunlu ve gerekli durumlarda birleşik derslerin 90 dakikayı geçmemesi, 90 dakikadan sonra ders devam edecek ise en az 15-20 dakika ara verilmesi önerilir. Hem derslerin verimliliği hem de öğrenci ve öğretmen sağlığı açısından bu sürelere dikkat edilmesi gerekir.
Web 2.0 Araçları Kullanın
Web 2.0 araçları dijital ortamda yapılan eğitime yeni boyutlar kazandırmıştır ve kazandırmaya da devam etmektedir.
Öğrenmeyi tasarlama, öğrenmeyi sağlama, öğrenmeyi değerlendirme amacıyla kullanılabilecek araçları keşfedin, kullanmayı öğrenin, bunlarla etkin içerikler, oyunlar, etkinlikler, yarışmalar geliştirin ve çevrim içi ortamlarda uygulayın. Hangi araçları ne için kullanabileceğinizi bilmiyorsanız "Eğitimde En Çok Kullanılan 100 Araç" sayfasını inceleyebilir, ilgi ve ihtiyaç alanınıza uygun araçları seçebilirsiniz.
İşbirlikçi Araçlar Kullanın
Çevrim içi işbirlikçi araçlarla öğrencilerin birlikte çalışmasını, problemleri birlikte çözmesini, metinleri birlikte oluşturmasını sağlayın. Sosyal öğrenmeyi ve akran öğretimini etkin hale getiren işbirlikçi araçlar öğrencilere hem birlikte hem ders dışında öğrenme imkanı sunar. Eğitimde en çok kullanılan işbirlikçi araçlardan bazıları: Google Drive, Google Form, Padlet, Canva, Prezi, H5P, Quizlet, ThinglLink, Socrative, Vyond, Moovly, Loom, Pear Deck, Kahoot, EdPuzzle, Playposit, Edmodo, Zoom, Google Meet, Explain Everything Whiteboard, Microsoft Teams
İçerik Kütüphanesi Oluşturun
Öğrencilerin ders içeriklerine, yardımcı kaynaklara (metin, resim, video, sunum vb.) kolay bir şekilde tek bir yerden ulaşabilmesi için dijital içerik kütüphanesi oluşturun. Derslerde kullanılan içerikleri burada depolayın ve öğrencilerin istediğinde buraya ulaşabilmesini sağlayın. Kullancığınız bir ÖYS içerisinde oluşturabileceğiniz gibi Dropbox, Google Drive, OneDrive gibi araçları kullanarak da zengin bir dijital içerik kütüphanesi oluşturabilirsiniz.
Geri Bildirimde Bulunun
En önemli öğretici unsurlardan birinin zamanında yapılan geri bildirim olduğunu aklınızdan çıkarmayın. Ödev ve etkinliklere yönelik geri bildirimleri kendiniz yapabileceğiniz gibi bazı dijital araçlarla da yapabilirsiniz. Birden çok öğrenciye eğitim verdiğiniz düşünüldüğünde dijital geri bildirim araçlarının size zaman kazandıracağını, anında geri bildirimde bulunma imkanı sunacağını unutmayın. Geri bildirim için gerektiğinde süreç değerlendirme (Biçimlendirici değerlendirme) araçlarını kullanın. Mümkünse geri bildirim araçlarını ÖYS'nize entegre edin ve tüm işlemleri tek merkezden yönetin. Öğrenciden öğrenciye geri bildirim imkanı da verin.
Eğitimde kullanılan bazı geri bildirim araçları: Kaizena, Pear Deck, PlayPosit, Edpuzzle, Flipgrid, Spiral, ClassFlow, Mentimeter, Kahoot!, Socrative
Dersleri Kayıt Altına Alın ve Paylaşın
Dersleri kayıt altına alın ve içerik kütüphanesinde paylaşın. Derse katılamayan veya katılsa bile tekrar izlemek/dinlemek isteyen öğrencilere fırsat verin. Vermiş olduğunuz her derst içeriğinde hakkının olduğunu unutmayın. Not: Ders kaydı için öğrencilerin rızasını alın. Öğrenciler rıza göstermez ise sadece dersin kaydını alarak (öğrencilerin görüntüsü olmadan) da kapalı ortamlarda (sadece izin verdiğiniz öğrencilerin erişebileceği) paylaşabilirsiniz.
Hep İletişimde Kalın
İletişim kurallarını öğrencilerle birlikte belirleyin ve her zaman iletişimde kalın. Mümkünse öğrencilerle iletişimi (Duyuru, haber, bildirim, hatırlatma) tek bir araç üzerinden (mümkünse ÖYS, değil ise Telegram, WhatsApp, Discord vb.) yapın. Dijital nesle hizmet ettiğinizi unutmayın ve sorulara kısa sürede cevap vermeye çalışın. Öğrencilerin kendi aralarında da etkileşim sağlamasına imkan verin.
Zamanı İyi Yönetin
Düzenli olun, derslere zamanında hazırlanın ve zamanında başlayın. Ödevleri değerlendirmek, geri bildirimde bulunmak ve dinlenmek için yeterli zaman ayırın.
Bir günde birden çok gruba ders veriyorsanız gruplar arasında en az 30 dakika ara verin. Çay, kahve için, dinlenin, ekran yorgunluğunu atın. Bir sonraki derse daha dinç başlayın.
Göz Sağlığınıza Dikkat Edin
Uzun süre dijital ekrana bakmak "Dijital Göz Yorgunluğu" oluşturur. Dijital göz yorgunluğunu önlemek için aşağıdaki önerileri dikkate alın.
Ders verdiğiniz ortamın ışığı, parlama ve yansımaları ortadan kaldıracak seviyede olmalı
Ekran parlaklığı ortam ışığına yakın olmalı
Işık doğrudan göze ve kameraya vurmamalı
Ekran kontrastı (renkler arasındaki açıklık, koyuluk farkı) artırılmalı
Ekran filtreleri veya mavi-mor ışığa karşı korumalı gözlükler kullanılmalı
Ekranı gözlerden yaklaşık 60-70 cm uzaklıkta olmalı
Ekranın orta noktası göz seviyesinin 10-15 cm altında olmalı
10-15 dakikada bir 15-20 saniye uzağa bakılmalı
Her bir saatte en az 10 dakika ara verilmeli ve gözler dinlendirilmeli
İyi Ekipmanlar ve Rahat Mobilyalar Kullanın
Kendinizi daha rahat ve güçlü hissetmek ve ders esnasında dersten başka sorunlarla uğraşmamak için teknik alt yapınızı, cihazınızı güçlendirin, ve bulunduğunuz ortam sizi ders süresince güçlü ve rahat hissettirecektir. Özellikle teknik sorunlar yaşayabilme ihtimaline karşı hazırlıklı olun. Yedek kulaklık, mikrofon vb. bulundurun.
-
Yalnız olduğunuz bir oda/ofis
-
İyi bir masa ve rahat bir sandalye
-
İyi bir bilgisayar ve yüksek hızda internet
-
Yüksek kaliteli kamera ve kulaklık / mikrofon
-
Arkanıza güzel arka plan seçin
Eğlenin ve Eğlendirin
Yorgun, çatık kaşlı, durgun öğretmenleri kimse sevmez. Derste canlı ve güler yüzlü olun. Belki sizin o günkü 5. 6. dersiniz, belki çok yoruldunuz ama bu öğrencilerin ilk dersi olabilir. Kendinizi iyi hissetmiyorsanız bir kaç gün ara verin veya günlük ders saatinizi azaltın.
Derslerde ne kadar aktif, eğlenceli olursanız etkiniz o kadar iyi olur ve öğrencilerin motivasyonu daha da artar. Öğrencileri takdir etmeyi, cesaretlendirmeyi ihmal etmeyin. Eğlenceli derslerde öğrenilen içeriklerin daha kalıcı olduğunu unutmayın.
Uzaktan eğitim ve dijital araçlar konusunda daha fazla bilgi için Uzaktan Eğitim ve Dijital Araçlar sayfasını da ziyaret edebilirsiniz.
Siz de bu maddelere eklemek istediklerinizi veya kendi listenizi yorum bölümüne yazabilirsiniz....
FAYDALI OLMASI DİLEĞİYLE...
KERİM SARIGÜL
